Πρόλογος
Η παρούσα συλλογή αποτελεί ένα ξεχωριστό συναπάντημα λαϊκών ιστοριών της προφορικής λογοτεχνίας. Πρόκειται για ανώνυμα αφηγήματα τα οποία κουβαλούν χαρακτήρες, συμπεριφορές, πράξεις και μηνύματα. Μηνύματα άλλες φορές δοσμένα ολοφάνερα για όσους τα αναζητούν κι άλλες φορές κρυμμένα σαν πολύτιμοι θησαυροί, που περιμένουν να ανακαλυφθούν για να αλλάξουν τις ζωές όσων τα συναντήσουν αναπάντεχα στο δρόμο τους. Ιστορίες τόσο παλιές όσο και η ανάσα του κόσμου, έρχονται να ζυμωθούν με το αφηγηματικό φίλτρο της σύγχρονης αναμυθοπλασίας και της λογοτεχνικής γλώσσας των νέων παραμυθάδων που εκθέτουν μέσα από τη δύναμη της ιστόρησης. Θέματα παλιακά από έναν κόσμο μακρινό που έσβησε, αλλά εξακολουθεί να ζει μέσα από τη δημιουργική ματιά και τη ζέση νέων κουβαλητάδων που έψαξαν θέματα, ξεχώρισαν ιστορίες, προέκριναν μηνύματα και ξαναέφεραν σε ζωντανή μορφή παραμύθια που κούρνιασαν πρότερα σε συλλογές ονομαστών λαογράφων και ερευνητών, φτιάχνοντας έτσι ένα καινούργιο χαρμάνι.
Τα παραμύθια που επέλεξε να συμπεριλάβει ο Θοδωρής Ίντας ανήκουν στο άυλο σώμα της παγκόσμιας παραμυθιακής παράδοσης και ακούστηκαν στις άκρες του κόσμου αλλά και σε γωνιές τούτου του τόπου, του ελληνικού. Αυτό αποτελεί εξάλλου το γνήσιο γνώρισμα του παραμυθακού λόγου, η ύπαρξη και κυκλοφορία μιας υπόθεσης που είναι δημοφιλής και μεταδίδεται προφορικά από στόμα σε στόμα και από συνάθροιση σε συνάθροιση με όλα τα σημάδια τούτου του ταξιδιού: τον μετασχηματισμό πρωταγωνιστών χώρων και μηνυμάτων, την επέκταση του αφηγηματικού μήκους και χρόνου, την επιλεκτική «λογοκρισία», τον εμπλουτισμό των επεισοδίων, την προσθήκη του προσωπικού σχολίου, την σύνδεση με τα τοπογεωγραφικά όρια της κοινότητας, την αναβάπτιση της ιστορίας με την επιρροή του κοινωνικοπολιτισμικού πλαισίου μέσα στο οποίο επανεκτίθεται κάθε φορά η ίδια υπόθεση.
Οι ιστορίες της παρούσας συλλογής ανήκουν σε τέσσερις από τις βασικότερες κατηγορίες του παραμυθιακού λόγου. Μια από αυτές, «Τα κακάκια της κούκλας» (Τήνος), προέρχεται από τα Μαγικά παραμύθια, μια ιστορία ανήκει στην κατηγορία των Θρησκευτικών παραμυθιών, «Ο ξυλοκόπος και τα γρόσια» (Νάξος), μία στη νεότερη κατηγορία των Νοβελιστικών-Ρεαλιστικών ιστοριών, «Τρεις συμβουλές ζωής» (Κόνιτσα) ενώ μία ξεπηδά από τον ιδιαίτερα ενδιαφέροντα χώρο των Ευτράπελων-Ανεκδοτολογικών παραμυθιών, «Το κασελάκι» (Ανατολική Θράκη). Η συμβολή του Θοδωρή Ίντα εντοπίζεται στο γεγονός πως το παρόν υλικό προέρχεται ήδη από τη διαδικασία της προφορικής ανασύνθεσης και της διαρκούς αφηγηματικής επανέκθεσης, αφού τα εδώ καταγραφόμενα παραμύθια είναι αποτέλεσμα μιας δημιουργικής αναδιήγησης που έχει τη σφραγίδα και την ποιότητα του παραμυθά Θοδωρή. Ο λόγος είναι στρωτός και άμεσος, ενέχει στοιχεία προφορικότητας, χαρακτηρίζεται από κίνηση και ένταση συναισθημάτων, γίνεται χρήση διαλόγων, είναι πλούσιος σε εικόνες, το ύφος διακρίνεται από μια ιδιαίτερη ζωντάνια ενώ η γλώσσα ισορροπεί ανάμεσα στη οικεία λαϊκότροπη έκφραση και χρήση της, με αρκετά στοιχεία από την καθομιλουμένη νεοελληνική. Οι τίτλοι των παραμυθιών έχουν διαμορφωθεί από την αρχή με βάση το ιδιαίτερα αναδυόμενο μήνυμα-αντικείμενο-σχέση, που ανακαλύπτει εκ νέου ο παραμυθάς σε κάθε παραμύθι. Πρόκειται για μια μορφή retold-επαναειπωμένης- ιστορίας, όπου ο παλιότερος κορμός-υπόσταση της υπόθεσης πλάθεται ξανά, με δηλωμένο όμως το σεβασμό στην αλήθεια και τα μηνύματα της υπόθεσης, όπως οφείλει να πράξει κάθε συνειδητός παραμυθάς της νέας εποχής που διαμεσολαβεί ανάμεσα στην παράδοση και το σήμερα.
Τα παραμύθια που θα κρατήσουν παρέα στον αναγνώστη όλων των ηλικιών, φέρνουν κοντά δυο χαρακτηριστικά: Από τη μια συναντάμε την αρχετυπική φιγούρα του ξυλοκόπου και από την άλλη, μια πραγματική ανάγκη της ζωής, τα χρήματα. Ένας ξυλοκόπος παίζει πάντα κεντρικό ρόλο στις ιστορίες που ακολουθούν, άλλοτε σαν σημαντικός ενδιάμεσος ανάμεσα στον πρωταγωνιστή και μια σημαντική επιλογή που θα του αλλάξει τη ζωή–βλ. «Τα κακάκια της κούκλας», άλλοτε σαν βασικός ήρωας-πρωταγωνιστής που θα δοκιμαστεί στην πράξη από την ανάκληση φαινομενικά επιφανειακών συμβουλών οι οποίες θα τον σώσουν σε επίπεδο ηθικό και κοινωνικοοικονομικό-βλ. «Τρεις συμβουλές ζωής», άλλοτε σαν σύζυγος που πρέπει να αντιμετωπίσει ένα καταστροφικό ελάττωμα του άλλου του μισού-βλ. «Το κασελάκι», και τέλος άλλοτε ως πρωταγωνιστής που επιβεβαιώνει την παροιμιακή ρήση του λαού «Μεγάλα καράβια, μεγάλες φουρτούνες…» όταν συνειδητοποιεί τις σκοτούρες που μπορεί να προκαλέσει η ξαφνική-και μη διαχειρίσιμη-παρουσία ενός όγκου χρηματικού που ξεπερνά τα μέτρα του βασικού ήρωα.
Στο τέλος ακολουθεί μια σύντομη παραμυθολογική προσέγγιση των ιστοριών στη λογική της επιστημονικής ανάδειξης του υλικού που κρύβει συνήθως περισσότερα από όσα «ακούγονται» σε κάθε συνθήκη, προφορική ή έντυπη.
Παραμύθια για ξυλοκόπους και παράδες θα μοιραστεί με τον άγνωστο παραμυθόφιλο αναγνώστη ο Θοδωρής Ίντας, δημιουργώντας μια πρόκληση που δεν πρέπει κανείς να χάσει: Να φανταστεί και να μπει σε μια ατμόσφαιρα προφορικής αφήγησης, την ώρα που διαβάζει το ξετύλιγμα του κουβαριού των ιστοριών…
Δημήτρης Β. Προύσαλης
Δάσκαλος και αφηγητής λαϊκών παραμυθιών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου